İstanbul ile Ankara arasında günde 14 kez sefer yapan Yüksek Hızlı Tren (YHT), karayolu taşımacılığında dengeleri değiştirdi. Özellikle iş insanları ve kısa süreli seyahat eden yolcular, trenin hız ve konfor avantajı nedeniyle tercihini demiryolundan yana kullanıyor. Bu durum, otobüs firmalarının yolcu kaybına uğramasına yol açtı. Türkiye’nin en yoğun ulaşım merkezlerinden biri olan İstanbul Esenler Otogarı’nda bu gelişme, büyük bir tartışmayı da beraberinde getirdi.
Otogarda faaliyet gösteren firmalar, azalan yolcu sayısını yeniden artırabilmek için “ekspres sefer” modelini gündeme taşıdı. Ancak fikir birliği sağlanabilmiş değil. Bazı işletmeciler hızlı trenle rekabet edebilmek için bu adımın gerekli olduğunu savunurken, bazıları ise yolcu azlığı nedeniyle yeni bir sistemin ekonomik açıdan sürdürülemez olacağını düşünüyor.
Otobüs Firmaları Rekabet İçin Yeni Yöntem Arayışında
Esenler Otogarı’nda faaliyet gösteren 300’ün üzerinde firma bulunuyor. Bu firmalardan yaklaşık 20’si, düzenli olarak İstanbul-Ankara hattında hizmet veriyor. Ancak tren seferlerinin başlamasıyla birlikte otobüs yolculuklarına olan talep ciddi oranda düştü. Ortalama 600 ila 800 TL arasında değişen otobüs bilet fiyatları, YHT’nin 700 TL’lik fiyatına yakın seviyelerde olmasına rağmen yolcular artık karayolu yerine treni tercih ediyor.
Yeni planlanan sistemde, otobüslerin belirli şehirlerde durmadan direkt Ankara’ya gitmesi öngörülüyor. Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu, Beypazarı ve Polatlı gibi duraklar çıkarılarak yolculuk süresinin 4 saate kadar düşürülmesi hedefleniyor. Ancak sektör temsilcileri, bu sistemin hem maliyetleri artıracağını hem de yolcu sayısındaki azlık nedeniyle kârlı olamayacağını ifade ediyor.
Sektör İkiye Bölündü: “Ekspres Sefer Mantıklı mı?”
Esenler Otogarı’ndaki bazı işletmeciler, ekspres sistemin karayolu taşımacılığını yeniden canlandırabileceğini düşünüyor. Uzun yıllardır sektörde bulunan Aydın Sönmez, “Vatandaş trenle 700 TL’ye gidiyor, biz 600 TL’ye bilet satıyoruz ama tercih yine trenden yana oluyor. Eğer otobüs 4 saatte Ankara’ya ulaşırsa, fiyat 1000 TL bile olsa tercih edilebilir” dedi.
Ancak Ankara Otobüsçüler ve Acenteler Derneği Başkanı Hacı Süleyman Barış, sistemin pratikte işlemesinin zor olduğunu belirtti. Barış, “Ekspres sefer hızlı olur ama maliyeti de yüksek olur. Ayrıca sürücüler molasız gidemiyor, en az 20 dakika dinlenme zorunluluğu var. Yolcu sayısı da azaldığı için koltukları doldurmakta zorlanıyoruz. Bu durumda böyle bir sistemin sürdürülebilir olması pek mümkün değil” ifadelerini kullandı.
Kasım’da Deneme Seferleri Başlıyor
Yeni sistem, Kasım ayında deneme amaçlı olarak devreye girecek. İlk etapta yalnızca birkaç büyük otobüs firması ekspres sefer düzenleyecek. Toplam koltuk kapasitesinin yaklaşık yüzde 50’si bu sisteme ayrılacak. Model, daha önce İstanbul-İzmir hattında başarıyla uygulanmıştı. O hatta Bursa, Balıkesir ve Manisa gibi duraklar kaldırılarak doğrudan seferler yapılmış ve yolculuk süresi önemli ölçüde kısalmıştı.
İstanbul-Ankara hattında da benzer bir başarı bekleniyor, ancak uzmanlar bunun gerçekleşebilmesi için düzenli yolcu trafiğinin oluşması gerektiğini vurguluyor. Yolcu talebinin düşük olduğu bir ortamda maliyetlerin karşılanması zor görünüyor.
Yolcu Tercihleri Ulaşım Sektörünü Şekillendiriyor
Yüksek Hızlı Tren’in sağladığı zaman tasarrufu ve konfor, karayolu taşımacılığının cazibesini azaltmış durumda. Tren biletleriyle otobüs fiyatları arasında fark kalmaması, vatandaşın tercihini demiryolu lehine değiştirdi. Bu durum, otobüs firmalarını farklı stratejiler geliştirmeye zorluyor.
Ulaşım uzmanları, otobüs sektörünün ayakta kalabilmesi için yalnızca hız değil, hizmet kalitesine de yatırım yapılması gerektiğini belirtiyor. Konforlu koltuklar, internet erişimi, ikram çeşitliliği ve uygun bilet kampanyaları, otobüslerin yeniden tercih edilmesini sağlayabilir.
Ancak artan akaryakıt ve otoyol ücretleri göz önünde bulundurulduğunda, ekspres sistemin kârlı hale gelmesi için yüksek doluluk oranı şart. Yolcu sayısındaki bu düşüş devam ederse, karayolu taşımacılığı YHT’nin gölgesinde kalabilir.
Ulaştırma sektörü yetkilileri, önümüzdeki aylarda yapılacak deneme seferlerinin sonucuna göre sistemin kalıcı hale getirilip getirilmeyeceğine karar verileceğini bildirdi. Tüm gözler, İstanbul-Ankara arasında başlayacak bu yeni dönemin hem yolcu hem işletmeci açısından nasıl bir karşılık bulacağında.
